Khi nhắc đến pho mát, hẳn ta sẽ nghĩ ngay đến lớp phủ vàng ươm, chảy dài theo miếng bánh pizza đến từ nước Ý. Song kì thực, có một xứ sở đóng vai trò quan trọng không kém nước Ý trong việc sản xuất và phân phối pho mát trên thế giới – đó chính là Hy Lạp.

Sản sinh trong cái nôi thần thoại

Pho mát là nguyên liệu cực kì quen thuộc trong ẩm thực thế giới ngày nay, đặc biệt là các nước phương Tây, song nguồn gốc của món ăn này đến giờ vẫn chưa được xác định rõ. Các quốc gia từ Bắc Âu đến Tây Âu và cả Châu Phi xa xôi đều thấm ngầm “tranh giành” nhau danh hiệu là nơi sản sinh ra công thức pho mát, và niên đại chung của món pho mát trên khắp thế giới đều khá cổ xưa (hàng ngàn năm trước Công Nguyên) khiến món ăn tưởng chừng quá quen thuộc này luôn khoác lên mình một tấm áo bí ẩn đầy kì thú.


Pho mát xuất hiện khoảng năm 5500 TCN ở Phần Lan và năm 2000 TCN ở Ai Cập.

Cùng với xứ sở của thành Rome, Hy Lạp là một trong hai đất nước được xem như “mẫu quốc” của pho mát, khi những dấu tích về món ăn này đã được tìm thấy ở cả hai nơi từ rất sớm – khoảng thế kỉ thứ 8 TCN. Cuộc chiến tranh giành ngôi vị "mẫu quốc" này vẫn phải đợi hạ hồi phân giải, nhưng rõ ràng nền văn hóa lâu đời đáng ngưỡng mộ của Hy Lạp đã ban cho món pho mát một câu chuyện khai sinh vô cùng lãng mạn.

Chuyện kể rằng người dân Hy Lạp đã làm rất tốt công việc thờ cúng các vị thần trên đỉnh Olympus, tới Aristaios con trai thân Mặt trời Apollo đã đem xuống cho nước Hy Lạp  một món quà đặc biệt – công thức chế biến pho mát. Nó được gọi là “món quà của giá trị vĩnh hằng”, bởi nhờ có cách làm pho mát, người dân có thể bảo quản sữa lâu hơn. Cái tên này đồng thời cũng ám chỉ tính chất càng ủ lâu lại càng thơm ngon của chế phẩm tuyệt vời từ sữa này.


Chân dung Aristaios – Sứ giả đưa pho mát đến với Hy Lạp

Và như vậy, pho mát Hy Lạp có một vị thế đặc biệt quan trọng trong công nghiệp pho mát toàn cầu, không chỉ bởi lịch sử lâu đời mà còn nhờ khí hậu ôn hòa của đất nước này đã tạo điều kiện cho sự ra đời của các loại pho mát tuyệt hảo, chất lượng hàng đầu thế giới.  Pho mát Hy Lạp cũng  nhận được sự bảo vệ của hiệp hội PDO – Hiệp hội bảo hộ mệnh giá gốc Châu Âu, chứng nhân xuất xứ Hy Lạp cho các loại pho mát của nước này và không quốc gia nào được tự tiện lấy tên hay sản xuất, phân phối.

Từ pho mát đến sự biến hóa trong ẩm thực

Pho mát Hy Lạp phong phú không kém pho mát Ý với hàng trăm cái tên khác nhau, thuộc đủ chủng loại mặn, ngọt, trung tính và nguồn gốc sữa động vật vô cùng đa dạng. Tuy nhiên, nhìn chung, pho mát Hy Lạp có đặc trưng nổi bật là thường mang màu trắng và chế biến từ sữa dê, sữa cừu, vốn là những loài động vật được chăn nuôi nhiều ở đây.

Đừng đầu danh sách chính là món pho mát Feta nổi tiếng. Cái tên Feta gắn liền với ẩm thực Hy Lạp, cũng như cách Mozzarella làm rạng danh ẩm thực Ý, và thực tế việc xuất khẩu pho mát nói chung và Feta nói riêng đã đem lại nguồn ngoại tệ đáng kể cho kinh tế Hy Lạp. Feta là một món pho mát làm từ sữa dê, nó mang vị béo nhẹ và mằn mặn đặc trưng.

Món pho mát này còn nổi tiếng nhờ kết cấu cân bằng hoàn hảo giữa mềm và giòn khiến đây trở thành loại pho mát “đa năng” nhất thế giới: Với kết cấu cực kì đặc biệt ấy, người ta có thể chế biến Feta trong đủ các món mặn ngọt với đủ các cách thức như nướng hầm, xào, rán, cho đến nhồi, làm sốt… Không cần cầu kì, bản thân Feta được dùng như table cheese (pho mát tươi, ăn kèm trong bữa như một dạng snack) cũng đã đủ thơm ngon nức tiếng.



Feta tham gia vào đời sống ẩm thực của xứ Hy Lạp một cách tự nhiên và thân quen. Món pho mát sữa dê nguyên kem đầy trang nhã này góp mặt từ món bánh truyền thống Spanakopita (gồm nhân chân vịt, trứng và bơ) cho đến khẩu phần ăn sáng giản tiện, được đặt biệt yêu thích tại Hy Lạp: salad Feta với hạt olive tươi rói.


Feta ăn kèm bánh Spanakopita

Hai loại pho mát điển hình khác chính là Kefalotyri và Graviera. Cả hai đều thuộc dòng pho mát mặn với độ giòn và nồng độ muối khá cao, cực kì thích hợp cho các món chính thịnh soạn. Các món chính trên bàn ăn người Hy Lạp hầu hết không thể vắng mặt hai loại pho mát này. Đặc biệt, Graviera gần như chỉ đứng sau Feta về mức độ phổ biến trong thế giới pho mát Hy Lạp, với 80 – 90% sữa dê nguyên kem (ở Feta là 100%). Một trong những món ăn được ưa chuộng tại Hy Lạp là Saganaki – làm từ pho mát Graviera xắt mỏng rán giòn, được xem như công thức khoai tây chiên của riêng  đảo quốc xinh xắn Hy Lạp.


Pho mát Graviera…


… và món Saganaki giòn rụm thơm ngon

Sẽ thật thiếu sót nếu chỉ nhắc đến các loại pho mát cùng biến tấu của chúng trong những món mặn, mà bỏ quên "người em gái" vô cùng đáng yêu của thế giới ẩm thực – phân khu tráng miệng. Người dân Hy Lạp cũng sở hữu những loại pho mát ngọt tuyệt hảo cho công việc làm bánh, như Manouri và Mizythra. Manouri là phiên bản ngọt ngào của Feta với công thức từ sữa dê hoặc cừu cùng màu trắng quyến rũ, nhưng với kết cấu mềm và hương vị tươi mát nhẹ nhàng hơn. Hương vị của Manouri được ví von với sự thanh tao của sữa chua, loại pho mát này góp mặt nhiều nhất trong các loại bánh trái, đặc biệt là cheesecake.


Cheesecake từ Manouri

Mizythra, trái lại, có màu vàng kem rất nhạt cùng chút béo ngậy mùi sữa. Đây vốn là loại pho mát đặc sản từ đảo Crete xa xôi, sau mới du nhập vào Hy Lạp, được tạo hình tròn bầu ngộ nghĩnh như một quả trứng, đôi khi gần giống với hình dáng của túi xách tay. Một điểm đặc biệt nữa ở Mizythra là thành phần hoàn toàn không muối. Người Hy Lạp ưa dùng Mizythra với mật ong hoặc góp mặt trong các đĩa meze (một dạng salad tổng hợp của Châu Âu, tập hợp nhiều món khai vị trước bữa chính).



Nằm khép mình bên bờ biển Địa Trung Hải với những hàng cây xanh mướt phủ lên lớp lớp nhà dân trắng muốt, Hy Lạp đẹp một cách khiêm nhường mà tỏa sáng. Không phải ngoại lệ, ẩm thực Hy Lạp cùng từng lát pho mát trắng tinh giản dị vẫn đủ làm say đắm lòng người. Không ồn ào như Mozzarella được phủ trên chiếc bánh pizza của xứ Rome rực nắng, nhưng pho mát Hy Lạp vẫn luôn có một chỗ đứng nhất định trong ẩm thực thế giới, trở thành món đặc sản không thể bỏ qua cho bất cứ ai có ý định neo lại ở xứ sở của các thần thoại này.

Lang thang trong thiên đường bánh mì ở Đức


Muôn màu muôn vẻ với ẩm thực Hy Lạp